Երուսաղեմում յուրօրինակ կերպով զուգակցվում են մշակույթները: Հնագույն քաղաքը գտնվում է բլուրների վրա, ծովի մակերևույթից 800 մետր բարձրության վրա: Հազարամյակների ընթացքում Երուսաղեմը հարուստ պատմություն է ձեռք բերել: Հին քաղաքը զբաղեցնում է ընդամենը մեկ քառակուսի կիլոմետր: Բայց այստեղ են գտնվում բոլոր հիմնական տեսարժան վայրերն ու հուշարձանները: Զբոսնելով փողոցներով կկատարեք ճանապարհորդություն դեպի անցյալ: Առաջին շինությունները թվագրվում են մ.թ.ա. 8-րդ դարին: Այստեղ անցյալի ժառանգությանը մեծ հոգատարությամբ են վերաբերվում, նույնիսկ եթե ամբողջ շենքը վերակառուցվի, ճակատը պահպանվում է:
Հնագույն քաղաքը ժամանակակից դեմք ունի: Դրանք նոր տներով ամբողջական թաղամասեր են: Վարչական շենքերը հին քաղաքից այլ կողմ են կանգնած: Երկրի հիմնական կրթական հաստատությունները տեղակայված են Երուսաղեմում: Այն ներպետական մայրաքաղաքն է, իսկ Թել Ավիվը՝ միջազգային:
Երուսաղեմը երկար ճանապարհ է անցել՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքներից սկսած մինչև 1917 թ.-ի բրիտանական նվաճումները: Այդ ժամանակի մասին են վկայում հասարակ փոստարկղերը, որոնց վրա դրոշմված են Գեորգիոս I-ի թագը: Փամփուշտների հետքերը Սիոնի դարպասների վրա, որոնց մոտ գեներալ Ալլենբին ընդունեց քաղաքի բանալիները, վեցօրյա պատերազմի հիշատակը և Իսրայելի կողմից քաղաքի արևելյան հատվածի գրավումը:
Երկար դարերի ընթացքում պատերազմները շատ մարդկային կյանքեր խլեցին: Շատերը ընկան այն հողի վրա, որի համար պայքարել էին դարեր շարունակ: Գրավելով Երուսաղեմը՝ իսրայելցիները այստեղ հաստատեցին խիստ կանոններ: Ամենահաս պարեկայինները այսբերգի միայն գագաթն են: Երուսաղեմը բաժանված է այլ տարածքներից հին քաղաքից շատ հեռու ձգվող բարձր պարիսպով:
Կրքերը եռում են, բայց բնակչությունը, որը մեկուկես դարվա ընթացքում ավելացել է 79 անգամ, փայփայում է խաղաղության հույսը: Մեծ Երուսաղեմն ունի 700 000 բնակիչ: Նրանք բաժանված են երկու մեծ խմբի: Եթե հաշվի առնենք բնակեցումները, ապա մեծամասնությունը հրեաներ են, իսկ ավելի փոքր մաս են կազմում մահմեդական արաբներն ու քրիստոնյաները։ Այստեղ կա նաև փոքր հայկական համայնք:
Երուսաղեմում ապրում են շատ տարբեր ձևերով: Որոշները կանխամտածված ընդգծում են իրենց ինքնությունը և փորձում պահպանել այն: Երբեմն տարբեր մշակույթների միջև կոնտրաստը ցնցող է:
Երուսաղեմը երեք կրոնների կողմից համարվում է սուրբ քաղաք: Արաբներն այն անվանում են Ալ-Քուդս, այսինքն՝ Սրբավայր: Քաղաքը շատ կարևոր դիրք է գրավում հուդայականության մեջ: Աշխարհում յուրաքանչյուր հրեա պարտավոր է պաշտպանել այն: Քրիստոնյաների համար Երուսաղեմը նույնպես կարևոր սրբավայր է: Հենց այստեղ են անցել Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին օրերը: Այստեղ քրիստոնյաները ուժ և հավատ են ձեռք բերում:
Բոլոր երեք կրոնների ուխտավորները ուղևորվում են Երուսաղեմ: Նրանց թիվը փոփոխվում է՝ կախված կրոնական տոներից: Բոլորն էլ շտապում են կատարել սահմանված ծեսերը: Ընդ որում, ուխտավորները գալիս են տարբեր երկրներից: Հաճախ ուխտավորները հանդիսանում են նաև զբոսաշրջիկներ և եկամուտ են բերում երկրի տնտեսությանը, չնայած շատերին դուր չի գալիս, որ այն ինչ սուրբ է հասցվում է արդյունաբերության մակարդակի:
Երուսաղեմը գտնվում է Թել Ավիվից 50 կիլոմետր հեռավորության վրա, հատուկ դիրք է գրավում Իսրայելի ու Պաղեստինի միջև: 1948 թ.-ին ՝ Իսրայելի ստեղծումից հետո, քաղաքը, ինչպես և ամբողջ երկիրը, բաժանվեց մասերի: Հին քաղաքը և ամբողջ արևելյան մասը անցան Հորդանանին, իսկ մնացած մասը Իսրայելին: Հին քաղաքի մահմեդական թաղամասի կենտրոնն է հանդիսանում Ժայռի գմբեթը:
16-րդ դարում մզկիթային համալիրի շուրջ պատ էր կանգնեցվել ՝ Հոյակապ սուլթանի հրամանով: Ալ-Ակսա մզկիթային համալիրը, որը պսակում է Ժայռի գմբեթը, գտնվում է Տաճարի լեռան վրա: Այն հրեաների և մահմեդականների համար կարևոր սրբավայր է: Մուսուլմանները կարծում են, որ Մուհամմադը Մեքքայից տեղափոխվեց Երուսաղեմ և այստեղից երկինք համբարձվեց:
Մզկիթը կառուցված է այն ժայռի վրա, որտեղից նա համբարձվեց: Իսկ մինչ մզկիթը այստեղ երկրորդ տաճարն էր գտնվում, այդ պատճառով լեռը երկրպագում են հրեաները: Երկու կրոնների համար էլ այս վայրը հատուկ նշանակություն ունի: Արաբները մեկ այլ մզկիթ կառուցեցին Ժայռի գմբեթին հարող տարածքում: Դա Ալ-Ակսան է, իսլամական հայտնի սրբավայրը:
Ալ-Ակսա նշանակում է «հեռավոր վայր»: Նրա անունը կապված է նաև Մուհամեդի դեպի Երուսաղեմ գիշերային ճանապարհորդության լեգենդի հետ: Հնագետները կարծում են, որ մզկիթը կառուցվել է բյուզանդական եկեղեցու հիմքի վրա, բայց մահմեդականները համաձայն չեն:
Արաբական թաղամասը, իհարկե, ունի իր սեփական ավանդական շուկան: Կրոնական սրբավայրերի մուտքը ոչ բոլորի համար է բաց, իսկ այստեղ ցանկացած մարդ կարող է մուտք գործել:
Ոչ ոք չի դժգոհում գույների ու բույրերի առատությունից: Շուկայում մշտապես եռուզեռ է, բայց նույնիսկ այստեղ կգտնեք հանգիստ մի անկյուն: Շուրջբոլորը խաղաղ մթնոլորտ է տիրում, կարծես, հակամարտության մասին մոռացել են: Ամենուր զգացվում է համեմունքների բույրը: Հիմնական ապրանքը խունկն է, որը լայնորեն օգտագործվում է տարածաշրջանում: Նաև ամենուր վաճառում են նուռ, որոնք այստեղ հայտնի են դեռևս հին ժամանակներից: Արաբ հացթուխները արագ ու հմտորեն են աշխատում: Շուկայի այցելուների յուրաքանչյուր քայլը հսկվում է ռազմական ոստիկանների կողմից:
Շուկան փոխանակման վայր է: Ժեստերի, ապրանքների, հայացքների փոխանակման վայր: Մարդիկ հիանալի հասկանում են միմյանց։ Այստեղ դժվար չէ հասնել փոխըմբռնման:
Ռամադանի ընթացքում պահքը տևում է մինչև մայրամուտ: Խանութների աշխատողները միասին նստում են հացկերույթի և արարողությունը տեղի է ունենում հենց աշխատավայրում: Հանուն ավանդույթների մարդիկ շեղվում են իրենց աշխատանքից: Ռամադանի ժամանակ գիշերը տոն է:
