Դադիվանք վանական համալիրը Հայաստանի ամենագլխավոր սրբավայրերից մեկն է, որն ապշեցնում է եկեղեցական և աշխարհիկ շենքերի քանակով: Կոնստրուկցիաների և զարդանկարների ինքնատիպությունը դժվար է փոխանցել բանավոր նկարագրություններով կամ լուսանկարներով։ Դրանք պետք է Ձեր սեփական աչքերով տեսնեք:
Դադիվանքը ոչ սովորական և առանձնահատուկ մի վայր է: Սրբազան, գեղեցիկ, հնագույն: Համաձայն ժողովրդական համոզմունքի՝ համալիրի հիմքը դրվել է 1-ին դարում: Այստեղ է գտնվում նաև Սուրբ Դադիի գերեզմանը:
Համալիրի անվանումը պատահական չէ ընտրվել: Դադին Քրիստոսի առաքյալներից մեկի ՝ Թադեոսի աշակերտն էր, ով քրիստոնեություն էր քարոզում Արցախի այս վայրերում: Բայց ոչ բոլորը ընդունեցին ուսմունքը, և Դադին դաժանորեն սպանվեց: Եկեղեցին ուներ նաև մեկ այլ անուն `« Խութավանք », քանի որ այն կառուցվել էր բլուրներից (խութերից) մեկի վրա:
Յուրաքանչյուր ժողովուրդ ունի իր առանձնահատկությունները, որոնք բնորոշ են միայն իրեն: Եթե դրանք ոչնչացվեն կամ խլվեն, ազգը կարող է հեշտությամբ կորչել հարյուրավոր այլ ազգերի մեջ, դիմազրկվել: Դադիվանքը հայկական առաջին պետության հիմնադիր Հայկի մասին ավանդության շարունակությունն է: Եթե վերջինս նշում է ծննդյան պահը, ապա այստեղ հասունացման և առնականացման պահն է:
Այս մշակույթը ապրում է և զգացվում: Դադիվանքը իրար է կապում հեռավոր անցյալը, ներկան և ապագան: Համալիրի դերը քրիստոնեական մշակույթում նման է այնպիսի քրիստոնեական խորհրդանիշներին, ինչպիսին է, օրինակ, Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճարը: Ցավոք, քրիստոնեական Հայաստանի և մահմեդական Ադրբեջանի հարաբերությունները պարբերաբար սրվում են:
Հնամենի վանական համալիրը տեղակայված է Թարթառ գետի ձախ ափին գտնվող գեղատեսիլ հովտում: Եկեղեցին շրջապատված է Ղարաբաղի և Մռավի վեհաշուք լեռնաշղթաներով: Զբոսաշրջիկներն ամբողջ աշխարհից գալիս են այստեղ տարվա ցանկացած եղանակին, որպեսզի զգան այս վայրերի հմայքը:
Պատմության մեջ կան վկայություններ, որ եկեղեցու շինարարությունը տևել է 4-րդ դարից մինչև 17-րդ դարը: 301 թվականին, երբ Հայաստանը ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն, Դադիի շիրիմը դարձավ ուխտատեղի: Մարդիկ հասկանում են, որ քարոզիչը նահատակվել է քրիստոնեական հավատքի համար:
Դադիվանքը միշտ եղել է թշնամու արշավանքների թիրախը: 1145 թ.-ին համալիրն ավերվեց սելջուկների կողմից: Տասնամյակներ անց հայերը այն վերակառուցեցին: Եկեղեցին մեկ անգամ չէ, որ ավերվել է, բայց միշտ վերականգնվել է:
Դադիվանքը մեծ նշանակություն ունի ոչ միայն քրիստոնյաների համար: Դա համաշխարհային արվեստի գանձարան է, համաշխարհային մշակութային ժառանգության օբյեկտ:
